İlişki bağımlılığı, kimyasal bir bağımlılığa ve cinsiyetler arasındaki farka rastlanmadan, olumsuz yönde tepkilere neden olan aşırı bir bağlılık haline denir. Bu bağımlılığın şiddeti, bağımlı olunan kişinin nasıl bir anlam ifade ettiğine, hayatını ne kadar etkilediğine göre değişmektedir. İlişki bağımlılığı; kontrolsüzlük, gerçekliğin yanlış yorumlanması ve risk alma gibi davranışlar ile karakterize olmuştur. Bağımlı olan kişiler, duygu ve düşüncelerinde saplantılı olmakla birlikte, bu durumun bazen rahatsızlık verdiğini kabul etmelerine rağmen tutumlarını sürdürürler.
İlişki bağımlılığı kavramının tarihçesine bakıldığında, ilk olarak 1940-1950’li yıllara rastlanmaktadır. Bu yıllarda aile bağımlılığı kavramı, alkole bağımlı ailelerin üyeleri için kullanılmaya başlanmıştır. Daha detaylı bir açıklamayla bu durum, alkolik olmayan eşin, alkolik olan eşi sosyal ortamlarda koruyup kollamaya çalışması davranışı sebebiyle ortaya çıkmıştır.
İlerleyen zamanlarda yapılan araştırmalar, alkol bağımlılığı olan ailelerde büyüyen kişiler, duygusal ve bilişsel sorunları olan kişiler ile ilişkileri olan bireyler ve hemşireler, sosyal hizmet çalışanları gibi yardım vermeye yönelik meslekleri olan kişilerde de ilişki bağımlılığına rastlanmıştır.
İlişki Bağımlılığının Aşamaları:
İlk aşama
Bu aşamada ilk olarak bireyin aile içindeki sorunlarına rastlanır. Benlik değerini, diğer insanlara bakıcılık yaparak kazanmaya çalışır. Aile üyelerinden herhangi birinin herhangi bir ihtiyacı olduğunu düşünerek kontrol sağlama eğilimi ortaya çıkabilir. Dolayısıyla bu aşamada bireyin diğer insanları memnun etme ve duygusal olarak aşırı bir bağlılık gösterme davranışı gözlemlenir.
Orta Aşama
Bu aşamada birey, kendine karşı yargılayıcı ve tehditkâr bir tutum geliştirir. Kaygı, suçluluk ve utanç duygularında artış meydana gelir. Ayrıca birey, ilişkinin acı deneyimlerini inkâr etme eğilimi gösterebilir. Yani bu aşamada birey, duygusal olarak baskıdan kaçınma ve bu baskıya yönelik bastırma ve tehdit etme gibi davranışlar gösterebilmektedir.
Son Aşama
Bu aşamada bireyin kendini kaybetme, öfke ve kompulsif davranışları gösterdiği görülür. Ayrıca fiziksel rahatsızlıklar da ortaya çıkabilir. Bireyin sürekli yorgun ve hasta olması sıkıntılara yol açar. Bireyin aşırı kontrolcü olması sağlık sorunlarını da beraberinde getirir. Öfkesini saklayamayan birey, duygularını daha yoğun ifade eder.
