Önce Psikoloğa mı Gidilir Psikiyatriste mi?
Günümüzün stresli ve karmaşık dünyasında, zaman zaman hepimiz psikolojik açıdan zorlanabiliyoruz. Bu zorluklar günlük hayatımızı aksatacak kadar yoğunlaştığında ise profesyonel yardım almak en doğru karar olacaktır. Ancak psikolojik destek almak isteyen kişilerin kafasında genellikle “Psikolog mu psikiyatrist mi?” sorusu belirir. Bu yazımızda, psikolog ve psikiyatrist arasındaki farkları ayrıntılı bir şekilde ele alacak, size daha uygun uzmanı bulmanıza yardımcı olmayı hedefliyoruz.
Psikolog Kimdir? Ne İş Yapar?
Psikolog, ruh sağlığı alanında lisansüstü eğitim almış bir uzmandır. Psikologlar, insanların düşünce kalıplarını, davranışlarını ve duygularını değerlendirerek çeşitli terapi yöntemleriyle psikolojik sorunların çözümüne odaklanırlar.
Psikologların çalışma alanları geniştir. Örnek olarak aşağıdakileri sıralayabiliriz:
• Stres ve kaygı bozuklukları
• Depresyon
• Öfke kontrolü
• Travma sonrası stres bozukluğu (TEPT)
• İlişki problemleri
• Öz güven eksikliği
• Yeme bozuklukları
• Uyku problemleri
• Kişilik bozuklukları
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
• Öğrenme güçlüğü
Psikologlar, danışanlarının yaşadıkları sorunları konuşma yoluyla derinlemesine inceleyerek bilişsel davranışçı terapi, psikodinamik terapi, oyun terapisi gibi farklı terapi tekniklerini uygularlar. Bu terapiler sayesinde danışanlar düşünce ve davranış kalıplarını fark eder, sorunlarla başa çıkma becerilerini geliştirir ve psikolojik olarak güçlenirler.
Psikiyatrist Kimdir? Ne İş Yapar?
Psikiyatrist, tıp fakültesini bitirdikten sonra psikiyatri alanında uzmanlaşmış bir doktorudur. Psikologlardan farklı olarak, psikiyatristler ilaç yazma yetkisine sahiptirler.
Psikiyatristlerin tedavi ettiği psikolojik rahatsızlıklar genellikle şunları içerir:
• Şizofreni
• Bipolar bozukluk
• Obsesif kompulsüf bozukluk (OKB)
• Depresyon (ilaç tedavisine ihtiyaç duyulan ciddi vakalar)
• Anksiyete bozuklukları (ilaç tedavisine ihtiyaç duyulan ciddi vakalar)
• Psikotik bozukluklar
• Yeme bozuklukları (ilaç tedavisine ihtiyaç duyulan vakalar)
• Demans hastalıkları
Psikiyatristler, danışanlarının yaşadıkları şikayetleri detaylı bir şekilde dinler ve biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörleri göz önünde bulundurarak tanı koyarlar. Gerekli görüldüğünde ilaç tedavisiyle birlikte psikoterapiye de yönlendirebilirler.
Psikolog ve Psikiyatrist Arasındaki Temel Farklar
Psikolog ve psikiyatrist arasındaki en temel farklardan biri eğitim ve çalışma alanlarıdır. Psikologlar lisansüstü eğitim alırken, psikiyatristler tıp doktorudurlar. Bu durum, çalışma yetkileri ve tedavi yöntemleri açısından da farklılık yaratır.
Eğitim: Psikologlar lisansüstü eğitim alırken, psikiyatristler tıp doktorudurlar. Psikologlar, psikoloji lisans programını tamamladıktan sonra yüksek lisans veya doktora programlarında psikoloji alanında uzmanlaşarak psikolog ünvanını alırlar. Psikiyatristler ise tıp fakültesini tamamladıktan sonra psikiyatri dalında uzmanlık eğitimi alarak psikiyatrist ünvanını alırlar.
Çalışma Alanları: Psikologlar ve psikiyatristler, ruh sağlığı sorunlarının teşhisinde ve tedavisinde rol oynarlar. Ancak çalışma alanları ve yetkileri açısından bazı farklılıklar vardır. Psikologlar, konuşma terapisi yöntemlerine odaklanırlar. Bu yöntemler bilişsel davranışçı terapi, psikodinamik terapi, oyun terapisi gibi çeşitli teknikleri içerir. Ayrıca, psikolojik testler ve mülakatlar aracılığıyla teşhis koyabilirler. Ancak bu teşhisler tıbbi nitelikte değildir. Psikiyatristler ise ilaç tedavisi de uygulayabilirler. Hem psikiyatrik hem de tıbbi teşhis koyabilirler. Ayrıca, psikiyatristler gerekli durumlarda hastanelerde yatışı da takip edebilirler.
İlaç Yazma Yetkisi: Psikologlar ilaç yazamazlar. Psikiyatristler ise tıbbi eğitimleri gereği ilaç tedavisi uygulayabilirler. Bu sayede, biyolojik kökenli olduğu düşünülen ruhsal bozukluklarda ilaç tedavisi ile psikoterapiyi birlikte yürüterek daha etkin sonuçlar elde edebilirler.
Teşhis Yetkisi: Psikologlar psikolojik testler ve mülakatlar aracılığıyla teşhis koyabilirler. Ancak bu teşhisler tıbbi nitelikte değildir. Psikiyatristler ise hem psikiyatrik hem de tıbbi teşhis koyabilirler. Bu sayede, ruhsal bozukluğun altında yatan tıbbi bir hastalık olup olmadığını da belirleyebilirler.
Terapi Yöntemleri: Psikologlar genellikle konuşma terapisi yöntemlerine odaklanırlar. Bu yöntemler bilişsel davranışçı terapi, psikodinamik terapi, oyun terapisi gibi çeşitli teknikleri içerir. Psikiyatristler ise ilaç tedavisiyle birlikte psikoterapiye de yönlendirebilirler. Bazı durumlarda sadece ilaç tedavisi yeterli olabilir.
Size Hangi Uzman Daha Uygun?
Psikolojik sorunlarla mücadele ediyorsanız, kendinize en uygun uzmanı seçmek için yaşadığınız sıkıntılara odaklanmalısınız.
Aşağıdaki durumlarda psikolog ile görüşmeyi tercih edebilirsiniz:
• Stres ve kaygı bozuklukları
• Depresyon (hafif veya orta şiddette seyreden vakalar)
• Öfke kontrolü
• Travma sonrası stres bozukluğu (TEPT)
• İlişki problemleri
• Öz güven eksikliği
• Yeme bozuklukları (ilaç tedavisi gerektirmeyen vakalar)
• Uyku problemleri
• Kişilik bozuklukları (belirli kişilik özellikleri)
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) (ilaç tedavisi gerektirmeyen vakalar)
• Öğrenme güçlüğü
Psikiyatriste gitmek için daha uygun olabilecek durumlar ise şunlardır:
• Şizofreni
• Bipolar bozukluk
• Obsesif kompulsüf bozukluk (ilaç tedavisine ihtiyaç duyulan vakalar)
• Depresyon (ilaç tedavisi gerektiren ciddi vakalar)
• Anksiyete bozuklukları (ilaç tedavisi gerektiren ciddi vakalar)
• Psikotik bozukluklar
• Yeme bozuklukları (ilaç tedavisi gerektiren vakalar)
• Demans hastalıkları
Eğer yaşadığınız psikolojik sorunların kaynağını belirlemede güçlük çekiyorsanız veya durumunuzun ilaç tedavisi gerekip gerekmediğinden emin değilseniz, ilk olarak bir psikolog ile görüşebilirsiniz. Psikolog, yaşadığınız durumu değerlendirerek size en uygun tedavi yöntemini önerebilir veya gerekirse psikiyatriste yönlendirebilir.
Psikolojik Destek Sürecini Daha Etkili Hale Getirmenin Yolları
Psikolojik destek sürecinden en yüksek verimi almak için hem uzmana hem de kendinize karşı bazı sorumluluklarınız vardır. Bu bonus bölümde, terapi sürecini daha etkili hale getirmenin yollarını sizlerle paylaşacağız.
Uzmana karşı sorumluluklarınız
• Açık ve dürüst olun: Psikolog veya psikiyatristinizle olan görüşmelerinizde açık ve dürüst olmak terapinin başarısı için oldukça önemlidir. Yaşadığınız zorlukları, duygularınızı ve düşüncelerinizi tereddüt etmeden paylaşmanız gerekir.
• Düzenli olarak seanslara devam edin: Terapi sürecinin sekteye uğramaması için seanslara düzenli olarak devam etmek önemlidir. Eğer bir seanse katılamayacak durumdaysanız, mutlaka uzmanınızı önceden bilgilendirmelisiniz.
• Soru sorun ve meraklarınızı giderin: Terapi sırasında kafanıza takılan soruları uzmanınıza çekinmeden sorun. Terapi sürecini ve uygulanan tedavi yöntemlerini anlamanız, sürece daha etkin katılımınızı sağlayacaktır.
• Tedavi planına uymaya çalışın: Uzmanınızın sizin için hazırladığı tedavi planına uymaya çalışın. Bu plan, ilaç tedavisini, ev ödevlerini veya bazı davranışsal değişiklikleri içerebilir. Tedavi planına uyum sağlamak, terapiden daha iyi sonuçlar almanızı sağlayacaktır.
Kendinize karşı sorumluluklarınız
• Terapi sürecine aktif olarak katılım gösterin:Terapi süreci sadece uzmanınızın konuşmasıyla ilerlemez. Siz de aktif olarak sürece katılmalı, yaşadıklarınızı anlatmalı ve uzmanınızın önerilerini uygulamaya çalışmalısınız.
• Kendinize karşı sabırlı olun: Psikolojik sorunların çözümü genellikle zaman alır. Terapi sürecinde hızlı sonuçlar beklemeyin ve kendinize karşı sabırlı olun.
• Sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları edinin: Düzenli uyku, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve stresten uzak durmaya özen gösterin. Sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları kazanmak hem fiziksel hem de psikolojik sağlığınız için faydalı olacaktır.
• Pozitif düşünmeye odaklanın: Terapi sürecinde olumlu düşünme becerilerinizi geliştirin ve olaylara daha olumlu bir bakış açısıyla yaklaşmaya çalışın.
• Destekleyici bir çevre oluşturun: Aileniz ve sevdiklerinizle sık sık görüşün, sosyal aktivitelere katılın. Sağlıklı sosyal ilişkiler, ruh sağlığı üzerinde olumlu etkiye sahiptir.
Unutmayın, psikolojik destek süreci sizin iyileşme yolculuğunuzdur. Bu yolculukta hem uzmanızın rehberliğinden hem de kendi çabalarınızdan faydalanarak psikolojik olarak güçlenebilir ve daha mutlu bir yaşam sürebilirsiniz.
Psikolojik Destek Sürecinde Teknolojiyi Kullanmak
Teknoloji, günümüzde pek çok alanda olduğu gibi psikolojik destek sürecinde de kullanılabilmektedir. Bu bonus bölümde, terapi sürecini destekleyici bazı teknolojik araçlardan bahsedeceğiz.
Online Terapi: Son yıllarda online terapi hizmetleri giderek yaygınlaşmaktadır. Online terapi sayesinde dilediğiniz yerden ve zamandan psikolog veya psikiyatrist ile görüşme yapabilirsiniz. Bu durum özellikle yoğun çalışma temposu olan kişiler veya yaşadığı yerde psikolog/psikiyatrist bulunmayan kişiler için avantajlıdır. Ancak online terapi almayı düşünüyorsanız, güvenilir bir platform seçtiğinizden emin olun. Platformun kullandığı şifreleme yöntemlerini inceleyin ve danışan gizliliğine önem verdiğinden emin olun.
Mobil Uygulamalar: Stres yönetimi, kaygı azaltma, uyku düzeni oluşturma gibi çeşitli amaçlara yönelik geliştirilmiş birçok mobil uygulama bulunmaktadır. Bu uygulamalar, psikolojik destek hizmetinin yerini tutmasa da terapi sürecini tamamlayıcı nitelikte kullanılabilir.
Sanal Gerçeklik (VR): Sanal gerçeklik teknolojisi, son dönemlerde psikolojik tedavilerde de kullanılmaya başlanmıştır. Örneğin, agorafobi (açık alan korkusu) gibi durumların tedavisinde sanal gerçeklik uygulamaları ile danışanlar güvenli bir ortamda korkularıyla yüzleşebilmektedir.
Giyilebilir Teknolojiler: Stres seviyesini ölçen bileklikler, uyku düzenini takip eden akıllı saatler gibi giyilebilir teknolojiler de psikolojik destek sürecine katkı sağlayabilir. Bu cihazlar, danışanların günlük yaşam alışkanlıklarını takip ederek, uzmanın terapi planını oluşturmasına yardımcı olur.
Dikkat Edilmesi Gerekenler: Teknolojinin sunduğu imkanlardan faydalanırken dikkatli olmak önemlidir. Psikolojik destek almak için en güvenilir yöntem hala uzman bir psikolog veya psikiyatrist ile yüz yüze görüşmektir. Online terapilerde veya mobil uygulamalarda gizlilik ve güvenlik konularına dikkat edilmelidir. Ayrıca, teknolojik araçlar terapi sürecini tamamlayıcı nitelikte kullanılabilir ancak tek başına yeterli değildir.
Teknolojinin sunduğu imkanlar, psikolojik destek sürecini daha erişilebilir ve etkili hale getirme potansiyeline sahiptir. Ancak bu araçları kullanırken güvenlik ve gizlilik konularına dikkat etmek, asıl tedavi yönteminin uzman desteği olduğunu unutmamak önemlidir.
Psikolojik Destek Süreci Nasıl İşler?
Psikolojik yardım almaya karar verdiğinizde, aklınıza şu sorular gelebilir: “Psikolog veya psikiyatrist ile nasıl görüşeceğim?”, “Terapi süreci nasıl yürüyecek?” Psikolojik destek süreci genellikle şu adımları izler:
İlk görüşme
İlk görüşmede psikolog veya psikiyatrist sizi tanıyacak, yaşadığınız sorunları dinleyecek ve geçmiş ruh sağlığı öykünüz hakkında bilgi alacaktır. Bu görüşme, uzmanın size tanı koymasına ve uygun tedavi yöntemini belirlemesine yardımcı olur. Uzman, sorunu daha iyi anlayabilmek için çeşitli sorular sorabilir. Bu soruların samimiyetle ve açık yüreklilikle cevaplanması, terapi sürecinin başarısı açısından önemlidir.
Tanı koyma
Psikolog veya psikiyatrist, sizi tanımak için görüşmeler, psikolojik testler ve gerekirse tıbbi tetkikler uygulayabilir. Psikolojik testler, ruhsal durumunuzu değerlendirmeye yardımcı olan çeşitli araçlardır. Bu testler kişilik envanterleri, zeka testleri, depresyon ve kaygı düzeyini ölçen testler gibi farklı formlarda olabilir. Psikiyatristler, gerektiğinde kan testleri, görüntüleme yöntemleri gibi tıbbi tetkikler de isteyebilirler. Tanı koyma, tedavi planının oluşturulması için önemlidir. Tedavi planı, yaşadığınız soruna ve sahip olduğunuz tanıya göre belirlenecektir.
Tedavi planı
Uzman, sizin ihtiyaçlarınıza göre size en uygun tedavi planını hazırlayacaktır. Bu plan, konuşma terapisi yöntemlerini, ilaç tedavisini veya her ikisini birden içerebilir. Psikologlar genellikle psikoterapi yöntemlerine ağırlık verirken, psikiyatristler ilaç tedavisi ile birlikte psikoterapiyi de önerebilirler. Tedavi planı, sizinle uzman tarafından birlikte kararlaştırılır. Tedavi süresince, plana uyum sağlamanız ve düzenli olarak seanslara devam etmeniz önemlidir.
Terapi seansları
Terapi seansları genellikle haftada bir veya iki kez düzenlenir. Seansların süresi ve sayısı, yaşadığınız sorunun durumuna ve seçilen tedavi yöntemine göre değişebilir. Örneğin, bilişsel davranışçı terapi gibi kısa süreli terapi yaklaşımlarında seanslar genellikle daha kısa ve daha sık aralıklarla gerçekleştirilirken, psikodinamik terapi gibi derinlemesine psikoterapi yaklaşımlarında seanslar daha uzun ve daha seyrek aralıklarla yapılabilir.
Tedavi süreci
Terapi süreci boyunca, uzman ile düzenli olarak görüşmeye devam edeceksiniz. Tedavinin ilerlemesi yakından takip edilecek ve gerekirse tedavi planında güncellemeler yapılabilecektir. Terapi sürecinde aktif katılım göstermeniz ve uzmanın önerilerini uygulamaya çalışmanız önemlidir. Bu sayede terapiden daha iyi sonuçlar alabilirsiniz.
