Zeka testleri; yirminci yüzyılın başlarında ortaya çıkmış, insan zihninin sosyal ve pratik hayattaki aktivite düzeyini ölçümlemek ve kişisel belleğin durumu ile alakalı fikir sahibi olabilmek amacıyla düzenlenmiş bir dizi test veya uygulamalardan oluşan programlardır. İnsanların zihinsel, psikolojik durumlarının saptanması, eksik yönlerinin onarılması veya kişiye özel yeteneklerin ortaya çıkarılmasında kullanılan psikoloji alanına özgü uygulamalardır. Bunun yanında zeka testleri, sanıldığının aksine kişinin tek bir zeka türüne karşılık gelen ölçümlemeler barındırmaz. İnsan zekasının birbirinden ayrı bir çok bölümü bulunmaktadır. Bu yüzden de zeka testleri çoğu zaman bu bölümlerin her birine ayrı ayrı hitap eden uygulamalardan oluşmaktadır. İnsan zekası temel olarak ikiye ayrılır; sözel ve sayısal zeka. Kişide genel zeka seviyesinin yaklaşık olarak bile belirlenebilmesi için bu iki temel alanın her bir alt alanına yönelik testlerin yapılması gerekir. Her bir alan için bile tek tek uygulamaları alan ve geçerliği en üst düzeyde olduğunu düşündüğümüz testlerin bile yüzde yüz doğru sonuçlar verdiğini söyleyemeyiz. Özellikle uyarlama olarak geliştirilmiş zeka testleri, toplumsal farklılıklar ve dil noktasındaki değişiklikler nedeniyle pek de sağlıklı sonuçlar vermeyebilir. Bu gerçeğe rağmen ne yazık ki dünya üzerindeki testlerin birçoğu birbirinden uyarlanarak geliştirilen zeka testleridir. Kültürel farklılıklar ve toplumsal normlar hesaba katılmamıştır. Bu ve buna benzer sebepler dolayısıyla spesifik sonuçlar beklenmeyen zeka testleri, insanların kendileriyle alakalı meraklarını gidermelerine yardımcı olmaktan çok üstün zekalı, özel yetenekli ya da zihinsel engelli bireylerin tespit edilmesinde ve onların içinde bulundukları durum hakkında fikir sahibi olmak amacıyla oluşturulmuşlardır. Tabi her insanın görüşlerine baş vurabileceği, kendini sınayabileceği IQ testleri de mevcuttur fakat ilk çıkış amacı buna yönelik değildir.
Zeka testleri yazının başında da ifade edildiği gibi, psikolojik testlerdir. Bu yüzden de internet sitelerinden ziyade bu alanda uzmanlık almış psikologlar veya psikolojik danışmanlar tarafından yapılmaktadır. Bu testlerin uygulanabilmesi için psikoloji üzerine lisans derecesi almış kişilerin bu alanda özel eğitimler alması gerekir. Böylesi ciddi bir konuda uzmanlardan yardım almamak ve internet de dolaşan yüzlerce testlerden zekanız hakkında bilgi sahibi olmaya çalışmak oldukça yanıltıcı olacaktır. Kaldı ki yüzlerce örneklem üzerinde denenmiş, geçerlik ve güvenirliği defalarca kontrol edilmiş profesyonel testlerin bile yanılma payı bulunmaktadır.
Ülkemizde de daha çok çocuklara yönelik zeka testleri mevcuttur. Belirli hastaneler ve Psikoloji Kliniklerinde uygulamalar yapılmaktadır. Birçok zeka testi mevcut olsa da ülkemizde yaygın olarak kullanılan birkaç zeka testi vardır. Birbirinin uyarlaması olmayan her özgün testin kendine has ölçüm teknikleri bulunur. Örneğin; dünyanın ilk resmi zeka testi unvanını alan, aynı zamanda üstün yetenekli ve zihinsel engelli çocukların saptanmasına yönelik kullanılan Stanford Binet zeka testinde kişilere, kolaydan zora doğru ilerleyen otuz soru yöneltilir verilen ilk yanlış cevapta ise test sonlandırılır. Bu testteki uygulama aynı biçimi aynı zamanda “zeka yaşı” kavramını da ortaya çıkarmıştır. Bunun aksine, dünya üzerinde geçerliği ve güvenirliği en yüksek kabul edilen ve 6-16 yaş aralığındaki çocukların zeka düzeyi bakımından akranlarıyla kıyaslanmasını hedefleyen WISC-R testi soru cevap bölümlerini yanı sıra şekilli küpler, labirentler ve cebirsel işlem gerektiren problem sorularını da içerisinde barındırır.
Son olarak zeka testleri, internet üzerinden kolayca ulaşılabilecek ve kendimizi sınayabileceğimiz basit bir dizi sorudan ibaret değildir. Her bir testin hazırlanması akademik olarak uzun çalışmalar sınanmalar gerektirir. Buna ek olarak da herkes zeka testi yaptırmak mecburiyetinde değildir. Toplum içerisinde zekamızın diğer insanlara kıyasla belirli bir puan skalasının olması muhtemel olmadığından normal şartlarda insanların zeka testlerine özel olarak baş vurmaları gerekmez. Zihinsel açıdan farklı olduğu hissedilen bireylerin, bu hisse neden olan şeyin keşfedilmesi açısından zeka testlerine alınması uygun uygun olacaktır. Böylece kişideki farklılık tespit edilip gereksinimlerine yönelik rehabilitasyonlar uygulanabilir.
