Duygusal tükenmişlik, kişinin iş hayatı veya kişisel yaşamı çerçevesinde yaşadığı stresin bir sonucu olarak zihinsel yıpranmışlık olarak tanımlanır. Hayatın iş, ilişki, okul gibi farklı yönleri ile ilgili olabilir. Genel olarak hayatın kontrolünün elinden çıkması, güçsüz hissetme gibi hisler ile karakterizedir. Bu hislere ek olarak kişinin sıkışmış ve çaresiz hissettiği de görülmektedir. Haliyle bu durum kişinin diğer insanlarla kurduğu iletişimi etkileyeceği için yapılan işlerden alınan verimi ve hayattan alınan zevki düşürmektedir.
Duygusal tükenmişliğin farklı risk faktörlerine sahip olduğu görülmektedir. Bir yakının ölümü ya da boşanma gibi zorlu hayat değişiklikleri, finansal sorunlara bağlı stres, bebek sahibi olmak veya çocuk yetiştirmek, birçok şeyi aynı anda yürütmeye çalışmak; aile, iş ve okul, uzun saatler çalışmak, kronik tıbbi hastalık ile yaşamak vb. durumlar, kişilerin duygusal tükenmişlik yaşamasına neden olma ihtimaline sahiptir.
Belirtiler
1. Ruh halinde değişiklikler: Kişinin zamanla, normalde olduğundan daha karamsar ve alaycı bir tavra büründüğü görülür. Bu durum kapana kısılmış gibi hissetmeye, çaresizliğe ve motivasyon düşüklüğüne dönüşebilir. Öfke, umutsuzluk ve depresyon belirtileri görülebilir.
2. Düşünme ve hatırlama zorlukları: Dikkat problemleri, kafa karışıklığı, unutkanlık, hatırlamada zorluk gibi sorunlar görülebilir.
3. Uyku sorunları: Uyku düzeninin düzeltilememesi, uykuya başlamakta ve uykuda kalma konusunda problemler görülebilir.
4. Fiziksel değişiklikler: Bağırsak sorunları, baş ve mide ağrıları, kilo kaybı veya artışı, iştahta değişiklikler gibi sorunlar yaşanabilir.
5. İş ve kişisel hayat değişiklikleri: İşten alınan verimin düşmesi, özgüvenin azalması, sosyal çevre ile iletişimin azalması vb. sorunlar görülebilir.
Duygusal tükenmişlik hayatımızda dışsal faktörler üzerinden etkisini gösterse de, stres yönüyle baktığımızda biyolojik dengemize bir hayli zarar vermektedir. Bu duruma örnek olarak, stres hormonlarının sağlıksız salınımı verilebilir. Gündelik yaşantımızda bizi tehdit eden sorunlar ile mücadele etmemizi ve bu tehdidi ortadan kaldırmamıza yarayan stres hormonları, normal şartlar altında epey faydalı olsa da, duygusal tükenmişlik yaşandığında vücutta anormal derecede fazla salgılanır. Bu durum sonucunda vücudun sürekli alarm modunda kalacağı tahmin edilebileceği gibi, kalp atış hızının ve tansiyonun yüksek kalması, kan şekerinde artış gibi etkiler görülür.
Başa Çıkma Yolları
Kişinin duygusal tükenmişlik yaşadığını ve ruh sağlığının iyi olmadığını kabul etmesi, bu durum ile mücadele etmesine imkan tanıyacağı ilk olarak atılması gereken adımdır. Ardından kişinin neden duygusal tükenmişlik yaşadığını anlaması önemli bir yere sahiptir. Çünkü muğlak nedenler ile bir sonuca varılması pek mümkün gözükmemektedir.
Çözüm bulma adımına geldiğimizde, stres ile başa çıkma stratejileri, egzersiz, düzenli uyku ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları gibi pozitif yönlü değişiklerin kişi tarafından düşünülmesi ve ihtiyaçların belirlendikten sonra hayata uygulanması gerekmektedir.
Son olarak kişi, hayat düzeninin yoğunluğuna biraz ara verme yoluyla kişi kendisine odaklanabilir. Hatta bu verilen ara, çözüm bulma aşamasını daha iyi geçmesine ve ihtiyaçların doğru belirlenmesine katkı sağlayabilir.
